ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΡΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΒΛΑΒΕΣ ΣΕ ΟΡΘΟΜΑΡΜΑΡΩΣΕΙΣ
 |
| Ο Πύργος Αθηνών |
Πάρα πολλά κτήρια (ιδιαίτερων αισθητικών απαιτήσεων) και κυρίως κτήρια γραφείων, κατασκευάσθηκαν με ορθομαρμαρώσεις στις όψεις, είτε επενδύοντας ολόκληρη ή μεγάλο τμήμα τους είτε επενδύοντας τις μετώπες ή άλλα μικρότερα τμήματα.
Στην αρχαία Αθήνα το μάρμαρο ήταν δημόσιο αγαθό και όταν πέθαινε κάποιος ιδιοκτήτης μαρμάρινου αντικειμένου (πχ ακόμη και μια μαρμάρινη σκάφη) επιστρεφόταν στο δημόσιο. Με βάση αυτό θα μπορούσαμε συνεπώς εύλογα να ισχυρισθούμε πως έγινε μια τεράστια σπατάλη μαρμάρου τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας. Το μάρμαρο που χρησιμοποιήθηκε, πολλές φορές με αρκετό έλλειμμα αισθητικής, κάλυψε περιττές ανάγκες ή δομικές παρεμβάσεις που μάλλον προκαλούν παρά επιλύουν προβλήματα (πχ οι μαρμαροποδιές στις στέψεις των στηθαίων). Σε κτήρια βέβαια υψηλής αισθητικής ποιότητας το μάρμαρο, εξαιτίας της υψηλής του διακοσμητικής αξίας, προσέδωσε ιδιαίτερη ομορφιά και κύρος.
Ας περιοριστούμε όμως στα προβλήματα που προκαλούνται σε ορθομαρμαρώσεις:
 |
| Η ορθομαρμάρωση εδώ στη μετώπη της πολυκατοικίας έσπασε και έπεσε, ευτυχώς χωρίς θύματα ή ζημιές, παρά το ό,τι βρίσκε- ται σε πολυσύχναστο δρόμο της Αθήνας. |
1) Υγρασίες στις εφαπτόμενες με την ορθομαρμάρωση επιφάνειες του κτηρίου που οφείλονται σε ελλειπή ή πλημμελή τοποθέτηση και μελέτη υγρομόνωσης πίσω από τις ορθομαρμαρώσεις.
2) Σε υγρασίες στη βάση των ορθομαρμαρώσεων όπου καταλήγουν τα όμβρια κυλώντας πίσω από την ορθομαρμάρωση
3) Σε ρηγμάτωση ή και θραύση των μαρμάρων σε βάθος χρόνου σε σημεία όπου κυρίως εμφανίζονται τα «νερά» του μαρμάρου και όπου αυτό είναι πιο επιρρεπές σε θραύση ή και στα σημεία που έχει γίνει η στερέωσή τους.
4) Αποχρωματισμός του μαρμάρου από αιτίες όπως η υγρασία ή η βιομηχανική μόλυνση.Είναι σημαντικό εδώ να επισημάνουμε πως όσο πιο πορώδης είναι ένας τύπος μαρμάρου τόσο πιο ευάλωτος είναι και σ’ αυτού του τύπου τα προβλήματα.
5) Αποφλοιώσεις στην επιφάνεια όσο και στην περίμετρό του μαρμάρου. Οι πρώτες προκαλούνται κυρίως από υγρασίες, κάποιες φορές μάλιστα και σε συνδυασμό με παγετό. Οι δεύτερες συνήθως οφείλονται στο ό,τι οι μαρμάρινες πλάκες έχουν τοποθετηθεί σε επαφή με τις γειτονικές τους, χωρίς να μεσολαβεί κάποιος αρμός, και με τις διαστολές που προκαλούνται κατά τη διάρκεια υψηλών θερμοκρασιών και καταπόνησης από τον ήλιο θραύονται οι ακμές τους. Την ίδια κατάληξη μπορεί να έχουμε και από σεισμική δράση. Η τελευταία μάλιστα μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικό πρόβλημα στην περίπτωση έλλειψης αρμών.
6) Θραύσεις που οφείλονται σε οξείδωση σιδήρου με τον οποίο έρχεται άμεσα σε επαφή το μάρμαρο ή εφάπτεται σε δομικό υλικό που έχει υποστεί θραύση από οξείδωση σιδήρου. Για παράδειγμα σε ορθομαρμάρωση μετώπης όπου η οξείδωση της βάσης ενός κιγκλιδώματος από ενανθράκωση προκαλεί τάσεις που δεν μπορεί να παραλάβει το μάρμαρο και κατά συνέπεια θραύεται. Δεύτερο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η χρήση κοχλία στερέωσης της ορθομαρμάρωσης που δεν είναι ανοξείδωτος. [Ως γνωστόν ο σίδηρος όταν οξειδώνεται αυξάνει σημαντικά τον όγκο του. Αυτή η αύξηση του όγκου είναι και η αιτία της θραύσης των δομικών υλικών που τον περιστοιχίζουν].7) Προβλήματα υγρασιών που δεν προκαλούνται από την εξωτερική όψη της ορθομαρμάρωσης αλλά από την εσωτερική της.
Ας εξετάσουμε μία προς μία τις περιπτώσεις αυτές:
1) Οι υγρασίες στις εφαπτόμενες με την ορθομαρμάρωση επιφάνειες του κτηρίου οφείλονται σε εισροή των ομβρίων μέσα από τους αρμούς της ορθομαρμάρωσης, όπου τυχαίες διαδρομές του ύδατος πίσω από αυτήν καταλήγουν στις επιφάνειες αυτές διαβρέχοντάς τες. Για τούτο κρίνεται αναγκαίο να στεγανοποιείται προσεχτικά η όψη των επιφανειών πριν την ορθομαρμάρωση. Η στεγανοποίηση θα μπορούσε να επιτευχθεί είτε με επαλειφόμενα στεγανωτικά υλικά (κατά προτίμηση ελαστικά τσιμεντοειδούς βάσεως ή ασφαλτικές επιστρώσεις που θα τοποθετηθούν σπατουλαριστές) όπου θα έχει προηγηθεί η κατάλληλη προεργασία στο υπόστρωμα, είτε με μεμβράνες.
Είναι σημαντικό εδώ να τονίσουμε την προσοχή που πρέπει να δοθεί σε στοιχεία όπου διακόπτεται η άνετη κατακρήμνιση του ύδατος πίσω από την ορθομαρμάρωση. Για παράδειγμα σε παράθυρα ή σε εξώθυρες. Κάποιες φορές ακόμη και όταν υπάρχει μόνωση, η πλημμελής εφαρμογή της δεν επιτρέπει την αποφυγή της εμφάνισης υγρασιών και στα προαναφερθέντα ευπαθή σημεία ενοίοτε εντείνει το πρόβλημα (κυρίως στην περίπτωση των μεμβρανών). Για τούτο η μελέτη εφαρμογής κρίνεται επιβεβλημένη.
2) Οι υγρασίες στη βάση των ορθομαρμαρώσεων όπου καταλήγουν τα όμβρια κυλώντας πίσω από την ορθομαρμάρωση είναι κάτι που πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, καθώς μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα κάποιες φορές. Όπως τα ύδατα κυλούν πίσω από την ορθομαρμάρωση αυτά καταλήγουν στη βάση της. Αν για οποιοδήποτε λόγο η βάση της ορθομαρμάρωσης έχει περικλειστεί ως ένα ύψος, πχ από κάποιο δάπεδο που διαστρώθηκε μετά από τις εργασίες κατασκευής της ή κάποια ζαρντινιέρα που κατασκευάστηκε εκ των υστέρων, τότε τα ύδατα συσσωρεύονται στη βάση και μπορούν να προκαλέσουν βλάβες.
Η πρώτη και πολύ σοβαρή περίπτωση (καθώς δε γίνεται αντιληπτή) είναι να καταπονείται η βάση ενός επενδεδυμένου υποστυλώματος και να υποστεί με το χρόνο σοβαρή ενανθράκωση- διάβρωση, χωρίς αυτό να γίνει αντιληπτό καθώς τα συμπτώματα δε θα είναι ορατά πίσω από την ορθομαρμάρωση.
Η δεύτερη είναι το συσσωρευμένο ύδωρ στη βάση της ορθομαρμάρωσης να εισχωρήσει κάτω από το δάπεδο και μετά από διαδρομή (πάντα κάτω απ’ αυτό) να έρθει σε επαφή με τη βάση τοίχων και να προκαλέσει υγρασίες (υπό τύπο ανερχόμενης) στο εσωτερικό του κτηρίου. Η υγρασίες αυτές μπορεί να εμφανισθούν είτε στους τοίχους και στις επενδύσεις τους είτε στους αρμούς σύνδεσης των πλακών ή πλακιδίων του δαπέδου υπό τη μορφή χιόνος ή άσπρων αλάτων και αποφλοιώσεων των αρμών.
Είναι αναγκαίο συνεπώς να γίνεται ορθή μελέτη και για τη βάση της ορθομαρμάρωσης. Αυτό σημαίνει ότι: α) τα ύδατα που κατακρημνίζονται πίσω από την ορθομαρμάρωση πρέπει να καταλήγουν σε επίπεδο λίγο υψηλότερο από το επίπεδο του δαπέδου (είτε του εσωτερικού είτε του εξωτερικού) β) τα ύδατα που συσσωρεύονται στο επίπεδο αυτό πρέπει να μπορούν να διαφεύγουν προς το εξωτερικό δάπεδο με κλίση, και γ) το επίπεδο αυτό να είναι στεγανό. Η στεγανότητα μπορεί να διασφαλιστεί με αρκετά υλικά.
Για την επιτυχία του παραπάνω είναι σημαντικό να γίνει σωστή μελέτη ώστε το υψηλότερο επίπεδο με κλίση και στεγανοποίησή του, να σχηματισθεί πριν από την έναρξη των εργασιών στερέωσης του σκελετού της ορθομαρμάρωσης και ασφαλώς αυτές να μην τρυπήσουν τη στεγανωτική στρώση.
3) Γενικά στις ορθομαρμαρώσεις τα μάρμαρα που επιλέγονται είναι αρκετά γερά και εμφανίζουν αξιόλογη συνοχή σε όλη τους την επιφάνεια. Η επιλογή μαρμάρων με «νερά» όμως εγκυμονεί τον κίνδυνο αυτά να εμφανίσουν ρωγμές καθώς συχνά στα σημεία αυτά εμφανίζουν αδύναμη συνοχή. Επίσης αν η επιλογή του κοχλία στερέωσης δεν έχει γίνει με κριτήριο την αντοχή του καιστην οξείδωση σε βάθος χρόνου, τότε η οποιαδήποτε οξείδωσή του θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα σε θραύση του μαρμάρου.
 |
| κακή επιλογή μαρμάρου το οποίο θα πρέπει να είναι πολύ ανθεκτικό όταν τοποθετείται σε ορθομαρμάρωση |
Στα σύγχρονα συστήματα ορθομαρμάρωσης δε στερεώνονται οι πλάκες με κοχλίες στήριξης αλλά τοποθετούνται με πύρους στην υποδοχή ενός σκελετού που έχει κατασκευασθεί και στερεωθεί στον τοίχο ή ειδικών βυσμάτων στερέωσης. Οι πύροι τοποθετούνται στις προκατασκευασμένες εγκοπές στα πλάγια του μαρμάρου. Το κενό που αφήνεται ανάμεσα στις μαρμάρινες πλάκες είναι πάντα μεγαλύτερο των 5 χιλιοστών. Αυτό το κενό επιτρέπει στα μάρμαρα να μην έρθουν σε επαφή μεταξύ τους (με όλες τις αρνητικές συνέπειες που περιγράφηκαν παραπάνω) αλλά ταυτόχρονα αφήνουν μεγαλύτερες ποσότητες υδάτων να εισχωρήσουν πίσω από την ορθομαρμάρωση. Τούτο απαιτεί ακόμη μεγαλύτερη προσοχή στον τρόπο στεγανοποίησης των επιφανειών πίσω απ’ αυτήν.
4) Ο αποχρωματισμός του μαρμάρου όπως προαναφέρθηκε μπορεί να έχει δύο αιτίες: την υγρασία και τους ρύπους. Γενικά το μάρμαρο είναι ένα ανθεκτικό υλικό στην καταπόνηση από τους ρύπους αλλά όσο πιο πορώδες είναι, τόσο πιο ευάλωτο γίνεται και στη χημική επίδραση των βιομηχανικών αέριων ρύπων.
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ πως ειδικά το λευκό μάρμαρο μπορεί να εμφανίσει υποκίτρινους ή καφετί λεκέδες και από χημικές αντιδράσεις από συχνής χρήσης δομικά ή άλλα υλικά. Για παράδειγμα η επαφή με σιλικόνη, άσφαλτο, έλαιο, καφέ κλπ. Ειδικά τα δύο πρώτα (η σιλικόνη και τα προϊόντα ασφάλτου) πρέπει να αποφεύγονται ως σφραγιστικά ή στεγανωτικά υλικά αν πρόκειται να έρθουν σε επαφή με λευκό μάρμαρο.
Η υγρασία στο μάρμαρο, με τις αποθέσεις αλάτων στη μάζα του αλλά και τις χημικές αντιδράσεις τους με αυτό, προκαλούν επίσης αποχρωματισμούς, ειδικά αν το μάρμαρο είναι πορώδες και σκουρόχρωμο.
Η ανερχόμενη υγρασία από την επαφή του μαρμάρου με το έδαφος ή με δάπεδο που καταπονείται από υγρασία, συνήθως προκαλεί τα πιο έντονα φαινόμενα, καθώς αποτελεί μια μόνιμη ή σχεδόν μόνιμη καταπόνηση του μαρμάρου από υγρασία.
5)Οι αποφλοιώσεις στην επιφάνεια όσο και στην περίμετρό του μαρμάρου, όπως αναφέρθηκε, οφείλονται σε δύο βασικές αιτίες: την απορρόφηση υγρασίας από το μάρμαρο και την έλλειψη αρμών διαστολής μεταξύ των πλακών της ορθομαρμάρωσης.
Η απορρόφηση υγρασίας λόγω της μεταφοράς υδατοδιαλυτών χημικών στοιχείων που μεταφέρονται μέσα στους πόρους του μαρμάρου και τα οποία αντιδρούν κυρίως στο σημείο που επικάθονται (λίγο πριν την επιφάνεια του μαρμάρου όπου αρχίζει να εξατμίζεται το ύδωρ και αποθέτονται αυτά) με χημικά στοιχεία του μαρμάρου, σχηματίζει κρυσταλλικές αλατικές ενώσεις. Ο σχηματισμός αυτός και η συσσώρευσή τους προκαλεί αποφλοίωση του μαρμάρου.
Αν το μάρμαρο είναι πορώδες, η υγρασία οδηγεί σε νότισμά του. Τότε σε περίπτωση παγετού, η διόγκωση του ύδατος από τη μετατροπή του σε πάγο προκαλεί επίσης αποφλοιώσεις.
Η έλλειψη αρμών διαστολής μεταξύ των πλακών της ορθομαρμάρωσης, χωρίς δηλαδή να μεσολαβεί κενό μεταξύ τους, προξενεί θραύση των γωνιών των πλακών και αρκετές φορές και των ίδιων των πλακών.
Ως γνωστόν η διαστολή προκύπτει από την αύξηση της θερμοκρασίας. Δηλαδή τα μόρια του υλικού που δέχεται παραπάνω ενέργεια απ’ αυτή που διαθέτει, (όταν θερμαίνεται δηλαδή από το ήλιο) μετατρέπει αυτή την ενέργεια σε κινητική (αυξάνοντας την ταχύτητα κραδασμού των μορίων του) η οποία στο σύνολό της οδηγεί σε διαστολή του υλικού. Η διαστολή συμβαίνει εξαιτίας των ωθήσεων μεταξύ των μορίων[βλ. προηγούμενη ανάρτηση μας σχετικά με θέμα ¨Ο συντελεστής γραμμικής διαστολής¨].
Ο αρμός διαστολής όμως εν προκειμένω δεν εξυπηρετεί μόνο τη θερμική διαστολή των πλακών επιτρέποντας τη διαστολή τους αλλά τις προστατεύει και στην περίπτωση ενός σεισμού, όπου η καταπόνηση των πλακών μεταξύ τους, λόγω της ανεξαρτησίας τους, οδηγεί σε τοπικές ή γενικότερες θραύσεις.
 |
| Η οξείδωση της βάσης στήριξης του κάγκελου σκούριασε προκαλώντας με τη διόγκωσή της σκουριάς σπάσιμο του μαρμάρου της μετώπης |
6) Ως γνωστόν ο σίδηρος όταν οξειδώνεται αυξάνει σημαντικά τον όγκο του. Αυτό που παθητικοποιεί το σίδηρο μέσα στο σκυρόδεμα είναι το υψηλό ΡΗ του σκυροδέματος. Μόλις αυτό πέσει σε τιμές ΡΗ κάτω του 10 ο σίδηρος αποπαθητικοποιείται και οξειδώνεται. Η οξείδωση αυτή επιταχύνεται μάλιστα από τα χημικά στοιχεία που βρίσκονται μέσα στο σκυρόδεμα ή το κονίαμα που τον περιβάλλει (χλωρίδια ή οξείδια). Πράγματι στον αέρα ο σίδηρος οξειδώνεται πολύ πιο αργά από ό,τι εγκλωβισμένος μέσα σε ένα κονίαμα ή σκυρόδεμα.
Η πτώση των τιμών του ΡΗ σ’ αυτά τα στοιχεία προκαλείται από την υγρασία, τη βιομηχανική μόλυνση ή το θαλασσινό αλάτι (λόγω της υψηλής ποσότητας των χλωριδίων που περιέχει).
Η διόγκωση ενός σιδήρου υπό οξείδωση μέσα σε ένα ενανθρακωμένο σκυρόδεμα ή κονίαμα τα παρασύρει και τα θραύει. Αν μία ορθομαρμάρωση εφάπτεται με αυτά, στο σημείο της διόγκωσης και λόγω της έλλειψης ελαστικότητας του μαρμάρου, η διόγκωση του υποστρώματός του θα οδηγήσει και το ίδιο σε θραύση.
Σίδηρος μπορεί να βρεθεί είτε ως οπλισμός σε στοιχεία από σκυρόδεμα, είτε ως πακτωμένη βάση στήριξης κιγκλιδώματος είτε ως προοριζόμενη για άλλη χρήση πακτωμένη βάση.
7) Προβλήματα υγρασιών που δεν προκαλούνται από την εξωτερική όψη της ορθομαρμάρωσης αλλά από την εσωτερική της είναι εκείνα που συνδέονται με βεράντες ή δώματα τα οποία εκτονώνουν υγρασίες από τα στηθαία τα οποία έχουν επενδυθεί με ορθομαρμάρωση.
Σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε τα εξής ενδεχόμενα ως πιθανά να συμβούν: α) ενανθρακώσεις τοπικές και θραύσεις των μαρμάρων από τη διόγκωση του σιδήρου, β) αποχρωματισμός του μαρμάρου από τις υγρασίες που θα έρθουν σε επαφή μ’ αυτό από την πίσω του όψη, γ) κατακρήμνιση υδάτων σε χαμηλότερα επίπεδα πίσω από την υγρομονωτική στρώση (αν αυτή είναι από μεμβράνη) και εμφάνιση συμπτωμάτων υγρασίας στον υποκείμενο χώρο. Τα συμπτώματα υγρασίας θα εμφανισθούν είτε υπό τη μορφή κηλίδων είτε ως σταλάγματα.Γιώργος Μαυρουλέας
(Δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση των κειμένων ή τμήματος αυτών χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του συγγραφέα)